Druk, stress, haast, geen tijd… wie kent het niet?! Op zich geen enkel probleem, ik zou zelfs zeggen helemaal niet ongezond! Ik hoor je denken, “stress niet ongezond? Echt wel!” Stress zet onze zintuigen op scherp, stress is geen enkel probleem, maar dan heb ik het wel over acute stress, en stress die van korte duur is. De natuurlijke reactie van ons lichaam op stress is een vecht- en/of vlucht reactie. Die vecht-/vluchtreactie is ons de gehele evolutie uitstekend van dienst geweest en nu nog steeds! Je bent bijvoorbeeld bosbessen aan het plukken en opeens staat er een ziedende wildzwijn-moeder achter je, je bent namelijk zonder dat je er erg in had, jij was immers gefocust op die prachtige grote bosbessen, tussen haar en haar kleintjes gaan staan. Ze maakt aanstalten om op je af te stormen… in een flits van een seconde gieren de stresshormonen door je lichaam, je hartslag en bloeddruk schieten omhoog, je ademhaling versnelt, je alertheid neemt toe en ben je in staat harder te rennen dan je ooit hebt gedaan om de dichtstbijzijnde boom te bereiken en er in te klimmen. Veilig hoog in de boom kom je op adem en zakt je stressniveau. We zien hier een normale respons van het lichaam.
Bij stress wordt de sympathicus (het actieve onderdeel van het autonome zenuwstelsel) geactiveerd. Het sympathische zenuwstelsel stuurt de activiteiten van de verschillende organen en klieren aan die niet onder controle van de wil staan (onwillekeurige activiteiten, zoals hartslag). In stresssituaties neemt de sympathicus de overhand; het bevordert de functies die nodig zijn voor de vecht-/vluchtreacties. Zo zorgt de sympathicus ervoor dat het lichaam adrenaline aanmaakt waardoor we alert worden, energie vooral naar de spieren gaat, de bloeddruk stijgt, ademfrequentie toeneemt, hart sneller gaat werken. Kost dat energie? Niet zo’n klein beetje! Ja, dat kost energie. Niet alleen het rennen, maar de hele stressreactie. Het lichaam geeft in stresssituaties voorrang aan die delen van het lichaam die op dat moment kunnen zorgen voor overleving; namelijk de spieren en hersenen. Het lichaam haalt deze energie voornamelijk uit spijsverterings- en voortplantingsorganen. Met andere woorden; die komen op dat moment zo goed als plat te liggen.
In de sympathicusreactie wordt, naast adrenaline, nog een stof aangemaakt: Nuclear factor kappa B (NF-KB), dit geeft (ook) een ontstekingsreactie, omdat de stress-as geactiveerd moet worden. De stress-as (HPA-as) moet vervolgens cortisol activeren zodat de sympathicus weer uit gaat, ontstekingsactiviteiten weer geremd worden en het lichaam weer terug naar ‘normaal’ kan. Beweging, het rennen in dit geval, ondersteunt dit proces. Des te sneller het lichaam kan herstellen na een stresssituatie, des te stressbestendiger we zijn. Stress is geen enkel probleem, míts ons lichaam in staat is snel de boel weer onder controle te krijgen én de stress van korte duur is.
Echter, daar lopen we in onze maatschappij tegen een probleem aan. Stress is veelal niet meer acuut, maar chronisch en vaak zelfs ontastbaar, zoals zorgen om je hypotheek of een vervelende werksituatie. Het ‘onhandige’ is, bij psychische stress gaat hetzelfde systeem in werking. We hebben geen extra stress-as gekregen ondanks het feit dat stress tegenwoordig geen vecht-/vlucht reactie vergt. Bij stress schiet ons lichaam in de vecht-/vluchtreactie, ons lichaam heeft als primair belang overleven. Het lichaam blijft cortisol aanmaken, meer, meer, en meer. Hoge cortisolwaardes zorgen ervoor dat je moeilijk tot rust kunt komen, het immuunsysteem op een lager pitje gaat draaien en je lichaam vet gaat opslaan omdat stress wordt geassocieerd met een energietekort. Je krijgt daardoor ook verhoogde drang naar zoetigheid, maar ook klachten als obstipatie, verlies van libido, en zo kan ik nog wel even doorgaan. Geef het lang genoeg de tijd en de bijnieren raken uitgeput, ze gaan minder cortisol aanmaken. De symptomen hiervan komen deels overeen met te hoge cortisol waardes, met dat verschil dat het immuunsysteem door kan slaan waardoor ontstekingen en allergische reacties aangewakkerd worden. Denk aan o.a. infecties aan huid en luchtwegen. (N.B. Als Prednison werkt, dan weet je dat je te maken hebt met een doorgeslagen immuunsysteem en te lage cortisolwaardes. Let op, ik zeg niet ga Prednison gebruiken).
Onze spijsvertering werkt alleen parasympatisch (de tegenhanger van sympathisch), met andere woorden; alleen als we in rust zijn. Wanneer er dus stress is, geestelijk of lichamelijk, maar ook, en dat vergeten we vaak, wanneer je bijvoorbeeld aan het bewegen bent, geen tijd neemt om rustig te eten (en goed te kauwen!) of iets eet dat je echt niet lekker vindt, stagneert de spijsvertering. Door stress komt meer cortisol vrij en wordt het lichaam klaargemaakt om te vechten of vluchten. De energie gaat dan dus naar de vecht-/vlucht systemen, en niet naar de spijsvertering. En, tja, dat is natuurlijk vragen om problemen. Wacht na het sporten dus ook even met eten, zodat de energie niet opgebruikt wordt aan de spieren. En omgekeerd geldt nog sterker: ga na het eten niet sporten, anders trek je direct de stekker uit de spijsvertering. Zorg er daarom voor dat je in ieder geval rustig bent als je gaat eten, kauw goed op je eten, neem de tijd, ga zitten om te eten, zorg voor goed gezelschap (of gun jezelf een momentje alleen) en eet dingen waarvan je kunt genieten. Een heerlijk stukje smeuïge chocolade brownie als dessert bijvoorbeeld 😉 .
Paleo Chocolade brownie; zonder kokos!
- 2 rijpe bakbananen (bruin of zwart)
- 2 bananen
- 4 eieren
- 4 eetl. cacao
- 1 theel. vanille extract
- snufje zout
- ½ theel. bakpoeder
- Verwarm de oven voor op 175°C
- Pureer de bakbananen met de gewone bananen.
- Meng de overige ingrediënten door de bananenpuree.
- Schenk het beslag in een ingevette ovenschaal en bak in ca. 25 minuten gaar.
* Zelf ben ik er dol op; de smaakcombinatie sinaasappel-chocola. Jij ook? Voeg dan aan je beslag rasp van 1 (bio!) sinaasappel toe.
* Niet alleen smaak, maar ook structuur bepaalt je eetbeleving; Voeg 'crunch' toe: Bedek de (afkoelde) brownie na het bakken eens met zelfgemaakte chocolade of voeg een handvol cacao nibs toe aan het beslag.
* Cakes en brownies zijn bij uitstek geschikt om ongemerkt een extra portie groente te verwerken, ook deze brownie. Voeg bijvoorbeeld geraspte rode biet of fijngehakte (rauwe) boerenkool toe aan het beslag. Beide vormen een aantrekkelijke smaakcombinatie met chocola.