‘Gewoon’ stress?

Waar is de uit-knop?

Konden we stress maar afschaffen, of in ieder geval gewoon af en toe even “uit” zetten. Wat zou dat veel schelen, en niet alleen in gepieker en nachtrust. Heb je wel eens nagedacht over de invloed van stress? Stress, en dan bedoel ik langdurige stress, leidt vroeg of laat tot problemen, al eet je nog zo gezond.

Lekker in je vel zitten is meer dan een gezond voedingspatroon, het gaat verder dan zorgen voor voldoende beweging, niet roken, adequate nachtrust, niet te lang zitten en het beperken van chemische middelen in onze omgeving. Natuurlijk gaat het verder dan dat.

Is het “gewoon” stress?

Veel cliënten die ik in mijn praktijk ontvang, hebben meer dan eens van hun arts te horen gekregen dat hun “klachten tussen de oren zitten” of dat het “gewoon stress” is. Hoe frustrerend is zo’n antwoord?! Misschien heb je het zelf ook wel eens meegemaakt. En tja, daar sta je dan met klachten, zonder oplossing en een hoofd vol twijfels. Die onmacht en het gevoel van onbegrip maken de situatie natuurlijk niet beter.

Wat is stress

Om met de mededeling ‘het is gewoon stress’ naar huis gestuurd te worden, is wel erg kort door de bocht. Toch zit een kern van waarheid in. Laten we eens kijken wat stress is. Stress is meer dan een baas die in je nek hijgt, je baan verliezen, een verbouwing die anders loopt dan gepland, geldzorgen, zorgen hebben over je gezondheid of bijvoorbeeld die van een naaste. Maar denk ook aan overmatig sporten, obsessief bezig zijn met voeding en gezondheid (of iets anders), perfectionisme, prestatiedrang, angsten. En het gaat verder, veel verder. Stress wordt ook veroorzaakt door chronische ontstekingen, prikkelende voedingsmiddelen (suiker, alcohol, anti-nutriënten, verkeerde vetten, etc.), allergieën (denk bijvoorbeeld aan hooikoorts), voedingsstoftekorten, milieuvervuiling, virussen, parasieten, slaapgebrek, te veel eetmomenten (!). En zo gaat de lijst nog wel even door.

Stress is een proces

Stress, op welke manier dan ook, zet fysiologische reacties in gang. Zit het tussen de oren? Iets wat de ene persoon stress geeft, doet de ander wellicht niks. De ene persoon is stress-bestendiger dan de ander, maar dan hebben we het vooral over mentale stress. Echter ontstekingen bijvoorbeeld vormen voor ieder lichaam een bron van stress. Ons lichaam kent maar één soort stress, wat de aanleiding ook is. Waar we wel variatie in kennen, is de mate van de stressreactie (mild tot zeer heftig) en de duur van de stress(respons). Bij stress worden altijd tal van processen in ons lichaam in gang gezet. Er worden stresshormonen aangemaakt; ons lichaam gaat zorgen dat energie naar de hersenen en de spieren gaat om de stressfactor te lijf te kunnen gaan. We worden alert, zodat we snel beslissingen kunnen nemen. Onze bloeddruk gaat omhoog en de ademhaling versnelt zodat we meer zuurstof en voedingstoffen naar spieren en hersenen kunnen transporteren. De darmen worden aangezet om o.a. meer glucose en andere voedingsstoffen door te laten (waardoor ook ongewenste stoffen helaas meer kans krijgen). Organen die bij stress van ondergeschikt belang zijn, krijgen (hopelijk maar tijdelijk) minder energie. Het immuunsysteem komt op scherp te staan, om klaar te zijn voor actie…

Even paniek, geen probleem!

We kennen allemaal wel het gevoel van adrenaline dat door ons lichaam giert als we bijvoorbeeld bovenop onze rem moeten staan omdat de auto voor ons iets raars doet, of als er plotseling een hert oversteekt. We krijgen het warm, onze bloeddruk gaat omhoog, de ademhaling versnelt, hartslag stijgt, en als het tegenzit, hebben je darmen ook de neiging om opeens alles los te laten (of juist voorlopig vast te houden). Allemaal hele natuurlijke reacties van je lichaam, je lichaam maakt zich klaar om snel te kunnen handelen (remmen bijvoorbeeld) en enorme kracht te kunnen gebruiken.

Wanneer de stresssituatie voorbij is zal je lichaam zichzelf weer herstellen en weer over gaan naar de orde van de dag. Tja, en daar heeft het lichaam best een dagtaak aan, aangezien er elke seconde duizenden processen per cel plaatsvinden.

Stress heeft zo z’n consequenties

In eerste instantie denk je bij stressgerelateerde klachten waarschijnlijk vooral aan hoofdpijn, stijve nek, piekeren, buikpijn. Maar wat als die stressreactie aanhoudt (ongeacht of de stressfactor überhaupt nog aanwezig is)? Dagen, weken, maanden… Wat gebeurt er met die processen die al geruime tijd minder voedingsstoffen krijgen? Wat denk je dat het van ons lichaam vergt om een continue geactiveerd immuunsysteem te hebben? Hoe denk je dat dat onze slaap zal beïnvloeden, en onze gemoedsrust? Waar halen we dan nog voldoende voedingsstoffen vandaan om andere processen te faciliteren? Wat denk je dat onze aderen er van vinden als die bloeddruk continue hoog blijft en er gedurende lange tijd een enorme hoeveelheid insuline in ons bloed aanwezig is?

Langdurige stress: Als er een steentje omvalt…

Des te langer stress aanhoudt, des te groter de kans op een cascade aan ontwrichtingen op andere plaatsen in het lichaam. Met op de lange termijn verstoringen zoals ongewenste (laaggradige) ontstekingsactiviteit, bloedsuikerproblematiek, gewichtstoename, slaapproblemen, hormonale klachten, maar ook vagere klachten, zoals vermoeidheid (niet zo gek natuurlijk als alle energie naar het immuunsysteem gaat), tintelingen of gevoelloosheid in ledematen, schildklierproblematiek, huidklachten, spijsverteringsklachten, problemen met de voortplanting, depressie (tja, dopamine wordt opgebruikt voor de aanmaak van adrenaline, zie bovenstaande afbeelding), en zelfs schade aan organen en zenuwstelsel. Dat is niet niks, en al zeker niet iets om te verwaarlozen.

Het is eigenlijk zo simpel als dit: Grondstof (in dit geval dus voedingsstof) X wordt in stresssituaties vooral gebruikt om adrenaline of bijvoorbeeld cortisol aan te maken, waardoor er letterlijk minder van die bepaalde stof overblijft om als bouwstof te dienen voor andere hormonen of stoffen die ons lichaam nodig heeft. Neem nou fenylalanine, een essentieel aminozuur, een van de bouwstoffen voor adrenaline. Maar ook een grondstof voor schildklierhormoon. Stressreacties krijgen altijd voorrang, puur omdat we moeten overleven. Het proces van de aanmaak van schildklierhormoon kan dus bij langdurige stress in het gedrang raken. En dan heb ik het slechts over een van de vele stoffen die bij stressreacties betrokken zijn.

Ik hoop dat je zo al een beetje een beeld kunt vormen van de effecten van langdurige stress. Uiteindelijk wordt, wanneer de stress chronisch wordt, wordt een waar domino effect zichtbaar. Wat helaas niet zomaar met ontspanningsoefeningen te herstellen is.

Stress, oorzaak of gevolg?

Maar is stress nu werkelijk de oorzaak van je klachten? Enerzijds kun je dus concluderen dan stress inderdaad klachten kan geven. Ziekte is namelijk altijd een gevolg van een te lang gestoord evenwicht van processen in ons lichaam. Ziektes ontwikkel je niet van het ene op het andere moment, en ook klachten niet. Er is al lange tijd iets gaande voordat je klachten zult ervaren. Ons lichaam is er namelijk prima op ingesteld om tijdelijke verstoringen en disbalansen te compenseren. Echter is het uiteraard wel erg kort door de bocht om klachten op stress af te schuiven en het daar bij te laten. Wat we natuurlijk willen weten is wat de oorzaak van de stress is, waarom de stressreactie niet stopt en welke processen er allemaal van de rit zijn. Met andere woorden: Welk signaal geeft ons lichaam en wat hebben we nodig om te kunnen herstellen.

Een voorbeeld

Afhankelijk van de oorzaak van de stress en de andere relevant zijnde factoren zal een individuele aanpak nodig zijn. Ter illustratie: Stel je hebt al jaren last van obstipatie (wat uiteraard niet hoort!), daarnaast heb je een lichte vorm van hooikoorts maar er valt prima mee te leven. Op een gegeven moment volgt er een langere periode van stress op je werk en je begint vage klachten te ontwikkelen. Eerst vooral moeheid, en later lichte eczeemklachten. Stress is dan hoogstwaarschijnlijk niet de oorzaak van de klachten, maar de stress, die bovenop de langdurige verstoringen (lees: dat is ook stress) komt, vormt op een gegeven moment een probleem. Het is dan uiteraard ook van belang te kijken naar de stressfactoren, maar nog essentiëler is het om de verstoringen in de lichaamsprocessen op te sporen en te herstellen. En dan bedoel ik niet symptoombestrijding (zoals vezelpoeders en histamineremmers gaan gebruiken), maar echt kijken naar de oorzaak van, in dit voorbeeld, de hooikoorts en de obstipatie.

Dus

De oplossing ligt in het herstellen van de oorzaak van de verstoring, en er vervolgens stap voor stap voor zorgen dat de processen weer op de rit komen. Ontspanningsoefeningen kunnen zeker ondersteunen, maar niet de bron van de klachten wegnemen, in veel gevallen is het slechts symptoombestrijding. En dan is het helaas een kwestie van wachten tot het lichaam met grotere signalen gaat komen. Stress is veelal een bijdragende factor, die echter wel vaak onderliggende problemen aan het licht brengt.